Lubomirski Edward Kazimierz (1796–1823), poeta, dyplomata. Ur. w Dubnie na Wołyniu, syn Michała (zob.) i Magdaleny z Raczyńskich. Ukończył Liceum Warszawskie. W r. 1814 wyjechał do Wiednia, gdzie kontynuował naukę oraz rozpoczął pracę dyplomatyczną przy tamtejszym poselstwie rosyjskim. Następnie pracował przy poselstwach rosyjskich w Berlinie i Londynie. W r. 1821 powrócił do kraju, osiadł w swych dobrach w Radzyminie pod Warszawą, gdzie zajmował się pracą pisarską i prowadzeniem majątku. W r. 1819 wydał w Warszawie przekład głośnego wówczas dramatu „Faust”, napisanego przez niemieckiego romantyka A. Klingemanna. W przedmowie do tego przekładu wystąpił jako (wczesny, jak na polskie stosunki) zwolennik i obrońca literatury romantycznej. W r. 1820 przebywał w Pradze Czeskiej, a w r. 1821 w Londynie, skąd wrócił późną jesienią t.r. W r. 1821 ogłosił w Warszawie obszerną książkę pt. Obraz historyczno-statystyczny Wiednia, którą napisał na podstawie własnych obserwacji w l. 1815–6. W książce tej ponownie wystąpił jako zwolennik niemieckiej literatury romantycznej, którą przeciwstawiał francuskiemu klasycyzmowi. Ze względu na demokratyczne i patriotyczne akcenty ideowe książka ta została wkrótce po wydaniu skonfiskowana i częściowo zniszczona przez carską cenzurę. T. r. wyszedł w Warszawie cykl poetycki L-ego, pt. Groby w dniu śmierci Tadeusza Kościuszki. Dumy rycerskie oryginalnie wierszem napisane…, przyjęty z entuzjazmem m. in. przez K. Brodzińskiego („Pam. Warsz.” 1822 nr z marca). W utworach tych z konwencjami klasycystycznymi ścierają się już nowe tendencje romantyczne. Wszystkie omawiane książki L-ego ukazały się anonimowo; wysuwane przez niektórych badaczy wątpliwości odnośnie do autorstwa książki o Wiedniu nie są przekonywające. W r. 1829 w Poznaniu ukazała się, pośmiertnie wydana staraniem E. Raczyńskiego, książka L-ego Rys statystyczny i polityczny Anglii.

Zmarł L. 26 II 1823 w Warszawie z rany odniesionej w pojedynku z oficerem Ignacym Grocholskim. Przed śmiercią zapisał główną część swego majątku na założenie instytucji dobroczynnej, której wybór i realizację powierzył ciotecznemu bratu Edwardowi Raczyńskiemu. Dzięki jego staraniom został otwarty w r. 1827 w Warszawie Instytut Oftalmiczny im. E. Lubomirskiego, który istniał do r. 1944.

Nowy Korbut (Oświecenie), V; Enc. Org.; W. Enc. Ilustr.; Wurzbach, Biogr. Lexikon, XVI; Żychliński, V 128–9; – Gomulicki J. W., Podróże po Szpargalii, „Nowe Książki” 1959 nr 21, 22; Melanowski W., Dzieje Instytutu Oftalmicznego im. E. Lubomirskiego w Warszawie 1823–1944, W. 1948 (podob.); Raczyński E., Wstęp do: L. E., Rys statystyczny i polityczny Anglii, P. 1829; Taborski R., Wśród wiedeńskich poloniców, (w druku); Wasylewski S., Jaśnie oświecony romantyk, w: tenże, U księżnej pani, Lw. 1917 i wyd. następne (podob.); tenże, U świtu romantyzmu, I, E. L., „Pam. Liter.” 1910 z. 2 s. 214–30; Wójcicki K. W., Kawa literacka w Warszawie, W. 1873 s. 52–3; tenże, Życiorysy znakomitych ludzi, W. 1851 II 243–7 (fot.); – „Kur. Warsz.” 1823 nr 50, 52 (w rubryce «Nowości warszawskie»).

Roman Taborski